Λίμποβο 1928

(η φωτογραφία είναι από το αρχείο της Χριστίνας Γκάνια)

Ο Σπυρίδων Μαρκατσέλης από το Λίμποβο μετανάστης στην Αμερική με 10 χιλιάδες λίρες

φόρτωσε το βαπόρι «ΑΘΗΝΑΙ» με πολεμοφόδια για τον πόλεμο του 1912 -13.

Αργότερα, το 1928 ο Σπύρος Μαρκατσέλης δώρισε σιδερένια γέφυρα στο χωριό του

το Λίμποβο.

Το χωριό χωρίζονταν από χείμαρρο το χειμώνα και όσα γεφύρια γίνονταν ξύλινα

συνήθως τα έπαιρνε το ποτάμι. Μέχρι που αποφάσισε την χρηματοδότηση

σιδερένιας γέφυρας

ο πατριδολάτρης χωριανός.

Η γέφυρα κατασκευάστηκε στην Χαλκίδα και ήρθε κομματιαστή στη Σαγιάδα με καράβι

και από κει με άλογα μεταφέρθηκε στο Λίμποβο. Την συνέδεσαν ο Βαγγέλη Μαρκατσέλης

και ο Σταύρος Βασιλείου. Το 1928 έκαναν τα εγκαίνια της σιδερένιας γέφυρας.

Στη φωτογραφία διακρίνονται από δεξιά:

Αναστάσης Ζαρμπαλάς, Σωτήρης Δήμου, Γιάννης Στεργίου- πρόεδρος του χωριού,

Γιάννης Μαρκατσέλης- ο πατέρας του δωρητή της γέφυρας, ο παπά Μιχάλης,

Ζήσης Κατσαμπούκας, Παπά Νικόλας, Ευάγγελος Γκογκορώσης- δάσκαλος, Ευάγγελος

Μαρκατσέλης-γιος του δωρητή, Σταύρος Βασιλείου, Ηλίας Στεργίου, Στάθαινα Κατσαμπούκα,

Τάση Μαρκατσέλαινα, Γιάννη Μέμμοβα και Τσουκαλού.

(από "ΤΑ ΝΕΑ ΤΩΝ ΦΙΛΙΑΤΩΝ")

ΤΟ ΑΝΕΚΔΟΤΟ

Ως ΥΠΕΧΩΔΕ έχουμε καταστήσει σαφές
ότι σε θέματα προστασίας του περιβάλλοντος
είμαστε αμείλικτοι!

Σταύρος Καλογιάννης

Το μεσόβαθρο

Το τεράστιο μεσόβαθρο του γεφυριού.

Το γεφύρι της Μενίνας

Το γεφύρι της Μενίνας.
Το σχέδιο είναι του Σπύρου Μαντά.

Το μεγαλύτερο γεφύρι του Καλαμά βρίσκεται –γκρεμισμένο σήμερα-

κοντά στο χωριό Νεράιδα (παλιά Μενίνα)

κι από κει πήρε το όνομά του.

Δίπλα του περνάει ο δρόμος Ιωάννινα Ηγουμενίτσα.

Γεφύρωνε τον Καλαμά σε μια πολύ ανοιχτή περιοχή

κι εξυπηρετούσε το δρόμο Φιλιάτι Παραμυθιά.

Ήταν πολύτοξο γεφύρι με 4 ή 5 τόξα

(το κύριο τόξο πρέπει να είχε μήκος 39 π. μέτρα)

Σήμερα σώζεται το πρώτο αριστερό του τόξο με άνοιγμα 10,60 μέτρα.

Το γεφύρι της Μενίνας

Η γέφυρα στους Αγιούς

Φωτογραφία του Απόστολου Βερτόδουλου (1937)

Η ΓΕΦΥΡΑ ΣΤΟΥΣ ΑΓΙΟΥΣ

Κοντά σε μια σπηλιά ψηλά στο βράχο,

κατάγραφη από αγιογραφίες, στην αριστερή όχθη του Γορμού,

παραπόταμου του Καλαμά,

περνούσε ο δρόμος Γιάννινα-Βοστίνα (σήμερα Πωγωνιανή).

Όπως βεβαιώνουν οι πηγές, δεν υπήρχε γέφυρα στην περιοχή

και η συγκοινωνία το χειμώνα γινόταν με μεγάλη δυσκολία.

Η ΓΕΦΥΡΑ ΣΤΟΥΣ ΑΓΙΟΥΣ

Η γέφυρα στα 1900 σε φωτογραφία του
Γεώργιου Πανταζίδη από τη Βήσσανη.
(βλ. Κ. Κωστούλα Πωγωνιακά Χρονικά τ.1 σ. 131-140)

Στα πλαίσια της κατασκευής του δρόμου Γιάννινα Άγιοι Σαράντα
(εφημερίδα ΓΙΑΝΓΙΑ-ΙΩΑΝΝΙΝΑ φ.202, 11-6-1873)
κατασκευάστηκε ξύλινη γέφυρα επί του Γορμού μήκους πενήντα μέτρων.
Τα έξοδα τα ανέλαβε η κυβέρνηση ενώ την ξυλεία
έφεραν οι κάτοικοι της περιοχής.
Ίσως η γέφυρα αυτή είχε σιδερένιες βάσεις ή σκελετό,
διότι ο «εγγυητής»της επόμενης λίθινης γέφυρας
Παναγιώτης Κυρούσης σε σημείωμά του την αναφέρει
ως «σιδηρά γέφυρα»
(Κ.Κωστούλας «Πωγωνήσιοι Εργολάβοι» 1995, σ. 27)

1917

Η γέφυρα στου Αγιούς φωτογραφημένη το 1917
από το Γαλλικό εκστρατευτικό σώμα.

Ο μεγάλος δρόμος από τα Γιάννινα προς τους Αγίους Σαράντα

απαιτούσε την κατασκευή ενός σίγουρου γεφυριού

κι έτσι η λίθινη γέφυρα στους Αγιούς

που αντικατάστησε την ξύλινη η οποία είχε παρασυρθεί

από τα νερά του ποταμού, ήταν για την εποχή της

μια από τις μεγαλύτερες της ευρύτερης περιοχής.

Χτίστηκαν (το 1885) τέσσερις αψίδες με άνοιγμα 25 μέτρων η μια

και 15 μέτρα ύψος. Το πλάτος ήταν 7 μέτρα και το μήκος της 115.

Εργολάβοι ήταν ο Γεώργιος Γκάσιος από την Καστάνιανη της Κόνιτσας

και οι Μάρκος Δημάρατος και Αντώνιος Λίντας από την Βούρμπιανη.

1937

Έξοχη φωτογραφία της Γέφυρας από το μεγάλο
Σπύρο Μελετζή.
Η φωτογραφία σαρώθηκε από τη γυάλινη πλάκα.

1937-38

ΤΟ ΠΕΡΑΣΜΑ ΤΩΝ ΙΤΑΛΩΝ

Η γέφυρα εξυπηρέτησε τους διερχόμενους από το 1885

μέχρι τις 29-10-1940 που ανατινάχτηκε ένα της τόξο

(το δεύτερο αριστερό από τα τέσσερα).

Οι Ιταλοί επισκεύασαν πρόχειρα το τόξο με τσιμέντο

και κατασκεύασαν πρόχειρη γεφύρωση μέσα στο ποτάμι

για τη διέλευση του στρατού τους.

Μετά την προέλασή του ο Ελληνικός στρατός αυτή τη φορά

προσπάθησε να επισκευάσει τη γέφυρα

με τη βοήθεια των κατοίκων της περιοχής.

Τον Ιούλιο του 1943, συμμαχική αποστολή με τη βοήθεια

Ελληνικών αντιστασιακών οργανώσεων ανατίναξε τη γέφυρα

στο σημείο που την είχε επισκευαστεί.

Η ΕΠΙΣΚΕΥΗ

Η ΤΡΙΤΗ ΑΝΑΤΙΝΑΞΗ

Τελικά ολοκληρώθηκε η επισκευή της γέφυρας,
η οποία δεν επέζησε για πολύ, αφού στις 27-11-1947
την ανατίναξε από τα θεμέλια αυτή τη φορά
ο Δημοκρατικός Στρατός.
Τη θέση της πήρε μια σιδερένια γέφυρα τύπου Μπέλεϋ
μέχρι το 1961 που κατασκευάστηκε βορειότερα
κοντά στο σπήλαιο,
η τσιμεντένια γέφυρα που σώζεται και σήμερα.
Αργότερα, το 2002, κατασκευάστηκε η νέα μεγάλη γέφυρα
Ιωαννίνων Κακαβιάς πολύ κοντά στα ερείπια
της παλιάς λίθινης γέφυρας.

Η ανατιναγμένη γέφυρα

Η ΠΡΩΤΗ

Πρωτοσέλιδο της εφημερίδας Η ΠΡΩΤΗ (5-10-88)
για τις κινητοποιήσεις του 1988.

ΚΑΛΑΜΑΣ SOS

Επειδή κάποιοι νομίζουν ότι τρώμε κουτόχορτο
(οι πολιτικοί και οι επιστήμονες τσιράκια)
και προσπαθούν να μας πείσουν ότι όλα πάνε
καλά με τα νερά του Καλαμά
ας φάνε αυτές τις τελευταίες μετρήσεις στη μάπα
μπας κι αιστανθούν λιγάκι ντροπή!
(οι επιστήμονες, γιατί οι πολιτικοί
δεν την ξέρουν τη λέξη!)

κουπόνι του 1988

Εγνατία οδός.

Τύριας

Πριν και μετά.
Το γεφύρι στον Τύρια όπως ήταν πριν την επισκευή του
και μετά (πάνω φωτογραφία).
Το 2003 μια φοβερή θεομηνία κατέβασε νερά
και το παλιό γεφύρι έπαθε ζημιές
επειδή οι παλιοί εμπειροτέχνες μαστόροι
είχαν προβλέψει να αφήσουν ανακουφιστικό τόξο
δίπλα στη μεγάλη καμάρα
ενώ οι σύγχρονοι μηχανικοί της Εγνατίας
έφτιαξαν το καινούριο γεφύρι δίπλα του
και το εγκλώβισαν!
Πέρα από την τεράστια αισθητική όχληση
(θυμάται κανείς σ' αυτή τη χώρα τη νομοθεσία για τα μνημεία;)
κόντεψαν να γκρεμίσουν το γεφύρι
από την ανικανότητά τους!

Ο νερόμυλος στο Γκρέτσι

Δούσκος

Οι πλαγιές του Δούσκου (Νεμέρτσικα)
τροφοδοτούν τις πηγές του Γορμού.